Blog: Onveilig gehecht (deel 4) – de onveilige dans

In mijn vorige 3 blogs ben ik ingegaan op de vermijdende en angstige hechtingsstijl. In deze blog geef ik een omschrijving van hoe de dynamiek tussen deze 2 hechtingsstijlen zich kan vertonen in een relatie. Het is ontzettend pijnlijk, frustrerend en vermoeiend voor beide partners. Vaak komen cliënten bij me met de boodschap dat ze elkaar niet (meer) kunnen bereiken, dat het lijkt alsof ze ieder een andere taal spreken en dat ze niet meer weten hoe hier mee om te gaan. Ze zijn vaak ten einde raad.

Waarom trekken de vermijdende en angstige hechtingsstijl elkaar aan? We zijn geneigd te herhalen wat we al kennen uit onze jeugd en/of ervaringen in ons (jong)volwassen leven. Daarom kiezen mensen met een angstige en vermijdende hechtingsstijl vaak onbewust voor elkaar. Deze stijlen vullen elkaar aan. De angstige partner wil verbinding, maar is gewend dat de ander emotioneel moeilijk bereikbaar is en zet het vertrouwde patroon in om de ander te bereiken. De vermijdende partner is bang de vrijheid te verliezen, vindt dat de ander te veel vraagt, bevestigt hiermee de overtuiging het beter alleen te kunnen doen en trekt zich terug. Zo bevestigen ze elkaar in hun visie op zichzelf en op de relatie. In deze combinatie belanden partners bijna altijd in een patroon van aanvallen door de angstig gehechte partner en terugtrekken door de vermijdende partner. Dit zet een cirkel in gang die destructief is. Het interactiepatroon is vermoeiend en blijft voortdurend doorgaan.

Vicieuze cirkel tussen aanklampen en terugtrekken
De angstig gehechte partner heeft het nodig om de verbinding met de ander te voelen en gaat, bij het uitblijven hiervan, proberen de verbinding weer tot stand te brengen. Dit uit zich in het initiëren van contact, het vragen om bevestiging, de behoefte aan lichamelijke affectie, een diepgaand gesprek of het vragen om erkenning. Voor de vermijdend gehechte partner kan dit snel als te behoeftig worden gezien. Je wilt niet afhankelijk zijn van je partner en het gevoel dat deze jou echt nodig heeft, voelt ook oncomfortabel (zie blog deel 2 over vermijdende hechting). Omdat je vanuit je vermijdende hechting vaak ook minder kunt meevoelen met de ander, is je reactie vaak niet bevredigend voor je partner. Als angstig gehechte partner is een doorvoelde reactie enorm belangrijk. Je wilt voelen dat je voor je partner belangrijk bent, je wilt een emotionele respons op je uitreiking. Wanneer deze  uitblijft, kan de hechtingsangst steeds erger worden en kan de behoefte aan bevestiging steeds groter worden. Iemand gaat bijv. steeds meer appen, steeds meer bevestiging vragen of de ander meer controleren, waardoor de ander benauwd raakt. Immers, voor een vermijdend gehecht persoon zijn onafhankelijkheid, vrijheid en autonomie enorm belangrijk en is er vaak een allergie op controle door de ander. Hierdoor blijft niet alleen de, door de angstig gehechte partner, gewenste respons uit, erger nog: de vermijdende partner klapt dicht en gaat zich nog meer terugtrekken. Dit triggert vervolgens weer de angst bij de andere partner die dit als bewijs ziet inderdaad niet belangrijk of goed genoeg te zijn, niet de moeite waard of sowieso niet genoeg. Het gevolg is dat deze nog meer bevestiging gaat vragen, nog meer gaat proberen de ander te bereiken; de verbinding voelt immers als van levensbelang. Zie hier de vicieuze cirkel en neerwaartse spiraal van aanklampen en terugtrekken.

Opgeven: “Ik kan niet meer!”
Als de hierboven beschreven dynamiek zich vaak genoeg herhaalt, kunnen beide partners het gaan opgeven. Het is enorm pijnlijk om te voelen dat je er niet toe doet (angstig gehechte) of dat je toch geen diepe verbinding met iemand kunt hebben zonder jezelf te onderdrukken of verliezen (vermijdend gehechte). Hier zit vaak nog de pijn van vroeger. Voor de angstig gehechte raakt dit de pijn die je voelde, maar niet volledig kon toelaten toen je als kind deze boodschap van je ouder(s) kreeg. Het gevecht dat je al die jaren in jezelf hebt moeten voeren om gezien te worden door je ouder(s). Het uitblijven van de erkenning, van de bevestiging. Het gevoel er alleen voor te staan. Dus wanneer je in je relatie het gevoel hebt dat je partner je niet ziet, activeert dit direct ook de oude pijn wanneer die nog niet voldoende geheeld is. En dat maakt dat je op een plek kunt komen waar je het niet meer ziet zitten. Waar je niet meer kunt. Je bent zo op van het hopen op verbinding en kunt het uitblijven ervan bijna niet meer verdragen. Je bent moe gestreden en kunt geen afwijzing meer aan. Helaas is dit vaak pas het moment waarop iemand aan de bel trekt en in relatietherapie gaat. En bijna altijd is dit de angstig gehechte partner.

Voor de vermijdend gehechte partner zit de oude pijn vaak in een gevoel van onderdrukking, het kind dat niet mocht doen wat het wilde, dat moest gehoorzamen. En vaak de pijn van het uitblijven van emotionele en fysieke affectie. Iets waarvan dit kind vanuit het overlevingsmechanisme al vroeg heeft bepaald dit niet nodig te hebben: “Ik kan het zelf wel, ik heb niemand anders nodig”. En toch had ook dit kind deze affectie vanzelfsprekend wél nodig. Voor een vermijdend gehecht persoon is deze pijn niet altijd duidelijk, vaak niet eens voelbaar. Het zit zo diep weggestopt. Deze persoon kan als volwassene oprecht nog steeds denken niemand anders nodig te hebben. Het is vaak enorm moeilijk om echte diepe verbinding aan te gaan vanuit de angst de eigen vrijheid te verliezen. Hieronder zit net als bij de angstig gehechte partner vaak de angst om afgewezen te worden, verlaten te worden.

Emotionele binnenwereld
Omdat vermijdend gehechte partners vaak minder toegang tot hun diepere emoties hebben, is het voor de andere partner lastig om door hun muur heen te breken. De vermijdende partner denkt namelijk dat dit gewoon is wie hij is en vindt het maar vervelend dat de ander zo doordramt om meer te gaan voelen.

Tijdelijk moment van verzet
Soms laat iemand die angstig gehecht is ook een onafhankelijke kant zien. Bijv. opzettelijk met iemand anders flirten of zeggen dat een ex weer contact heeft gezocht om de ander wakker te schudden: “Let op, er is wel iemand anders die me straks wel de aandacht geeft die ik nodig heb”. Of: “Ik ga echt niet eindeloos blijven vragen of ik er wel genoeg toe doe voor je”. Toch is dit vaak een tijdelijk moment van verzet dat weer overgaat in de angst. Vooral wanneer de vermijdende partner niet met emotie (angst, jaloezie, ontzet) reageert, wakkert dit bij de angstige partner het gevoel niet belangrijk genoeg te zijn nog meer aan.

Overspoeld raken
Omdat angstig gehechte partners met veel emotie en veel detail kunnen praten, voelen vermijdende partners zich vaak overspoeld. Ze klappen snel dicht en hebben tijd nodig om de stroom aan woorden en emoties te verwerken. De angstige partner praat vaak met nadruk wat voor de vermijdende partner voelt als stemverhef en een dreiging voor een mogelijk conflict. Hierdoor gaat laatstgenoemde nog meer op slot. Zoals je in het blog over vermijdende hechting hebt kunnen lezen, zijn vermijdende partners meestal erg conflictvermijdend.

Emotioneel verzoek
Als je vermijdend gehecht bent en je partner komt naar je toe met een emotioneel verzoek, dan voelt dat vaak als bedreigend. Je denkt dat je ergens aan moet voldoen, terwijl je niet weet hoe of wat. Je hebt dan waarschijnlijk de neiging om afstandelijk en afwerend te doen. Je zegt tegen jezelf dat je partner te veel verwacht, te behoeftig is, of te gevoelig. Terwijl het verzoek van de angstige partner wellicht tot doel had om meer verbinding tot stand te brengen en erkenning of geruststelling te krijgen, raakt deze nu nog meer gestresst. De emotionele uitreiking wordt (weer) niet beantwoord. De hechtingsangst wordt bij beiden weer versterkt.

Ontkennen versus erkennen
Als je vermijdend gehecht bent en je angstig gehechte partner spreekt je ergens op aan, zul je geneigd zijn om de situatie eerst te ontkennen, of om te bevriezen. Het ontkennen is als een doodsteek voor de angstige partner die hiermee nog angstiger wordt. Deze weet niet meer wanneer de vermijdende partner dan nog wel de waarheid spreekt. Het is belangrijk te begrijpen waarom de vermijdende partner geneigd is te ontkennen. Enerzijds is dit omdat hij niet goed genoeg kan aanvoelen wat echt belangrijk is op dat moment, het bijna niet tot zich door kan laten dringen, anderzijds reageert hij zo omdat hij bang is het niet goed te zullen doen. Dit betekent ook dat hij regelmatig de angstige partner teleurstelt door afspraken niet na te komen. Hij zal lopende verplichtingen (bijv. richting vrienden of werk) niet zomaar durven te annuleren om te doen wat de acute situatie vereist. Achteraf voelt hij zich vaak schuldig dat hij niet adequaat gehandeld heeft en neigt hij ernaar zich nog meer terug te trekken i.p.v. dit te erkennen en stil te staan bij wat dit bij de ander teweeg heeft gebracht. Het erkennen van de impact op de ander (bijv. het gevoel niet belangrijk genoeg te zijn) is voor de angstige partner ontzettend belangrijk om verder te kunnen. Als dit uitblijft, kan het voorval een wond worden die dagen, weken, soms zelfs jaren later blijft terugkomen.

Miscommunicatie, onbegrip, onvrede, ruzie…..
Als het misloopt in de relatie ontstaat er dus een herhalend patroon van miscommunicatie, onbegrip, onvrede, ruzie en negatieve emoties. Je merkt dat je steeds in dezelfde discussies terechtkomt. Het wordt moeilijker om op een open manier naar je partner te kijken en je merkt bij jezelf dat er een zekere verharding optreedt. Alsof je niet meer in staat bent flexibel te reageren, waardoor dingen buitenproportioneel groot worden. De emotionele impact van zo’n patroon is groot.

Naast elkaar i.p.v. tegenover elkaar
Als je door de hechtingsbril kijkt, snap je nu waar het gedrag vandaan komt. Deze bewustwording is de eerste stap om samen verder te kunnen. Vervolgens is het belangrijk je oude pijn te verwerken, zodat je overlevingsmechanisme in je relatie niet steeds getriggerd wordt. Om vervolgens ook onderscheid te kunnen gaan maken tussen pijn van toen en pijn van nu. En om er echt voor jezelf te kunnen zijn als de volwassene die je nu bent. Tijdens dit proces krijgen jullie weer begrip voor elkaar en komt de verbinding weer tot stand. Jullie komen weer als partners naast elkaar te staan in plaats van tegenover elkaar.

15-06-2025